Đọc “Nhớ đêm cõng bạn lạc rừng” Những trang nhật ký chiến trường của một thày giáo thương binh

Mồ côi cha từ khi còn chưa ra đời, cậu bé Sai lớn lên cùng người anh trai là Đinh Đắc Khâm và chị gái là Đinh Thị Lai, do một vai người mẹ nghèo làm lụng và nuôi dưỡng. Lớn lên, cũng chỉ một mình cậu bé được ưu tiên đến lớp học hết cấp II. Hồi đó, học hết cấp II, tức là Lớp Bảy, cũng là hiếm ở miền quê này. Đinh Đức Lâm được cử đi học Trường Trung cấp Sư phạm của Bộ đặt tại Kẻ Sặt, Hải Dương. Thời gian học hai năm, sau khi tốt nghiệp, anh được điều về dạy tại Trường Phổ thông cơ sở cấp II xã Thanh Hồng, huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương.

Đấy là những năm 1965 – 1968, Đế quốc Mỹ bắt đầu đưa quân đổ bộ vào miền Nam và cho không quân ném bom đánh phá miền Bắc nước ta. Thầy giáo trẻ Đinh Đức Lâm vinh dự được kết nạp Đảng khi mới 22 tuổi. Mặc dù trong nhà đã có người anh trai Đinh Đắc Khâm vào bộ đội 1965 và đi B năm 1966, nhưng là một Đảng viên trẻ, thầy giáo Đinh Đức Lâm vẫn gương mẫu tham gia nhập ngũ ngày 22/6/1968 và lên đường vào chiến trường B đầu năm 1969.

Sau 5 tháng đi bộ hành quân vượt Trường Sơn, vòng qua Lào, Campuchia… Đinh Đức Lâm đã cùng đồng đội vào tới B2, tức chiến trường miền Đông Nam Bộ. Họ được biên chế vào đơn vị C10, E59C, Sư đoàn 9, có mật danh hồi đó là “Công trường 9”, một trong những Sư đoàn chủ lực đầu tiên của Quân giải phóng miền Nam.

Vừa đặt chân đến mặt trận B2 chưa được bao lâu, Đinh Đức Lâm đã cùng đơn vị liên tục tham gia 5 trận chiến đấu với địch và nhiều lần giáp mặt với cái chết.

Đêm ngày 21/7/1969, sau một trận đánh phối hợp với đơn vị bạn, Lâm bị lạc rừng. Anh phát hiện ra chiến sĩ Lê Văn Thụ, quê Thái Bình cũng đang bị lạc như mình. Nhưng gay go nhất là Thụ bị đạn bắn gãy chân, không thể đi được. Với tình đồng đội sâu sắc, Lâm đã không nỡ bỏ Thụ lại trong rừng. Anh một mình cõng Thụ và tìm cách vượt qua vòng vây của thám báo Mỹ trở về đơn vị. Nhưng họ đã bị lạc tới 3 đêm liền trong khu rừng đầy thám báo Mỹ và những ổ phục kích của địch. Rồi cuối cùng, nhờ dũng cảm và mưu trí, hai người đã tìm thấy đồng đội và trở về đơn vị an toàn. Đó cũng chính là cái thứ cảm xúc, để sau này chúng tôi đặt tên cho tác phẩm nhật ký “Nhớ đêm cõng bạn lạc rừng”. (Tên sách do Đặng Vương Hưng đặt).

Tuy nhiên, thật đáng tiếc, là chỉ hơn một năm sau, vào ngày 8/11/1970 chiến sĩ Lê Văn Thụ đã anh dũng “hi sinh tại Mặt trận phía Nam” (theo Giấy Báo tử số 6223KB/TB, ngày 1/9/1976 của Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Thái Bình). Nhưng đến nay, thân nhân gia đình của liệt sĩ vẫn chưa tìm được hài cốt. Thông tin này, cho mãi tới cuối tháng 9/2020, nhờ bạn đồng nghiệp Vũ Hương Giang (Báo Tuổi trẻ Thủ đô) xác minh qua hệ thống Đoàn Thanh niên tỉnh Thái Bình, chúng tôi mới có được.

Đêm ngày 29/3/1970, trong một trận chiến ác liệt với một đơn vị lính Mỹ tại trảng Bà Điếc, huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh, đến lượt Trung đội phó Đinh Đức Lâm bị thương nặng. Trận đánh đã kết thúc thắng lợi, Lâm cùng đơn vị rút vào rừng. Tổ của họ có 3 người: Đinh Đức Lâm, Đặng Đình Kiền và một chiến sĩ tên là Lý rút cùng nhau. Họ đã vào sâu trong rừng, nhưng bọn địch vẫn bắn súng cối theo. Không may, một quả đạn cối nổ chỉ cách tổ 3 người có vài mét. Chiến sĩ Lý bị mảnh xuyên trúng ngực, hi sinh ngay tại chỗ. Lâm bị mảnh đạn chém hở xương cánh tay trái, cụt một ngón bàn tay phải và 2 vết thương sau lưng…(Sau này khi giám định, Đinh Đức Lâm được xác định tỷ lệ thương tật vĩnh viễn là 45%, và được công nhận là Thương binh chống Mỹ loại 3/4. Đạt danh hiệu “Dũng sĩ diệt Mỹ” cấp 3).

Đêm đó, Lâm đã gọi nhờ anh Đặng Đình Kiền giúp mình cầm máu và băng bó vết thương. Qua câu chuyện hỏi thăm, Lâm biết anh Kiền quê ở thôn Bằng Lâm, xã Bằng An, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. Trông anh già dặn, vì hơn Lâm chừng chục tuổi. Anh Kiền đã khoác 2 khẩu súng và dìu Lâm xuyên rừng tìm về đơn vị…

Ngay sau đó, thương binh Đinh Đức Lâm được đưa vào bệnh viện K24 miền Đông Nam Bộ, trú đóng tại vùng biên giới Campuchia – Việt Nam để chữa vết thương… Hồi đó, Campuchia còn được coi là nước trung lập. Một số căn cứ của Quân giải phóng miền Nam đã đóng nhờ bên đất bạn Campuchia. Chỉ cần vượt qua sông Vàm Cỏ, là qua biên giới, tới vùng hậu cứ an toàn…

Theo một tài liệu nghiên cứu gần đây mà chúng tôi có được: Từ giữa tháng 3/1969 lần đầu tiên trong chiến tranh Việt Nam, các máy bay ném bom B-52 của Mỹ đã chuyển hướng tấn công các mục tiêu mà họ nghi ngờ là khu tiếp tế và căn cứ của ta trên đất Campuchia.

Lo ngại Quốc hội Mỹ và dư luận hòa bình thế giới biết, Tổng thống Nixon hồi đó đã phê chuẩn một chiến dịch bí mật của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, được gọi là “Bữa sáng” và các cuộc tấn công bằng B-52 vào Campuchia thì được gọi là ném bom “Thực đơn” (Operation Breakfast/ Operation Menu). Tổng cộng đã có tới 3.630 chuyến bay đã thả khoảng 110.000 tấn bom xuống Campuchia trong khoảng thời gian 14 tháng, kết thúc vào cuối tháng 4/1970.

Nhưng trước đó, ngày 18/3/1970, khi Hoàng thân Norodom Sihanouk còn đang trên đường trở về Campuchia sau khi đến thăm Moskva và Bắc Kinh, thì đã bị lật đổ khỏi vị trí lãnh đạo Campuchia. Một cuộc đảo chính không đổ máu được thực hiện bởi Lon Nol, là Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Quốc phòng, người có tư tưởng thân phương Tây và theo Mỹ. Ông này đã cấu kết cùng với Phó Thủ tướng là Hoàng thân Sisowath Sirik Matak. Họ đã tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Khmer. Kể từ đó, chiến tranh ngày càng lan rộng và Campuchia không còn vùng đất an toàn với bộ đội Việt Nam nữa…

Sở dĩ tôi viết đôi dòng về vấn đề địa chính trị trong quan hệ Việt Nam – Campuchia thời điểm 1969 – 1970, là để bạn đọc hiểu thêm được giá trị của cuốn nhật ký “Nhớ đêm cõng bạn lạc rừng”. Thật thú vị, khi tác giả Đinh Đức Lâm, bằng quan sát và cảm nhận của một người lính bị thương, được đưa sang vùng biên giới chữa chạy, đã vô tình cung cấp cho người đọc những thông tin khách quan, trung thực về mối quan hệ nêu trên.

Để bạn đọc dễ tiếp cận với nội dung của “Nhớ đêm cõng bạn lạc rừng”, được sự ủy quyền của tác giả Đinh Đức Lâm, người Biên soạn đã chia nhật ký ra làm 12 phần nhỏ và đặt tên cho mỗi phần, cụ thể như sau:

Phần thứ Nhất: Những đêm cõng bạn lạc rừng; Phần thứ Hai: Đến lượt tôi bị thương và lại bị lạc rừng như thế… Phần thứ Ba: Những ngày nằm Viện K24 miền Đông Nam Bộ; Phần thứ Tư: Kỷ niệm những ngày Đơn vị An dưỡng 32C Công Pông Chàm; Phần thứ Năm: Chuẩn bị hành quân ra Bắc;

Phần thứ Sáu: Trạm tập kết thương binh C20; Phần thứ Bẩy: Đồng đội cũ ở Bãi Khách biên giới Campuchia – Lào; Phần thứ Tám: Những cuộc gặp gỡ bất ngờ với bạn học cũ, thầy và trò;

Phần thứ Chín: Lên xe và xuống xe… Phần thứ Mười: Nhớ mãi nụ cười, ánh mắt ở Bố Trạch – Quảng Bình; Phần thứ Mười Một: Những ngày ở Đoàn An dưỡng 581 Quân khu Hữu Ngạn – Nam Hà. Phần thứ Mười Hai: Tôi trở về quê hương với tình yêu và tình bạn.

Qua những trang nhật ký của Đinh Đức Lâm, chúng ta có thể hình dung ra phần nào cuộc sống, sinh hoạt của một chiến sĩ bộ đội quân giải phóng, sẽ được cứu chữa và chăm sóc chu đáo như thế nào, nếu không may bị thương.

Đặc biệt, nửa sau của nhật ký đã mô tả rất rõ chặng đường hành quân bộ, từ chiến trường miền Đông Nam Bộ ra Bắc phải đi qua những chặng đường nào, dòng sông nào, dừng chân nghỉ ở những Binh trạm đón tiếp nào… Nếu như những tác phẩm nhật ký thời chiến mà chúng tôi đã biên soạn trước đây, hầu hết là mô tả những khó khăn, vất vả, gian nguy của người chiến sĩ khi vượt Trường Sơn hành quân vào chiến trưởng miền Nam. Thì đến nhật ký của thầy giáo Thương binh Đinh Đức Lâm đã mô tả tâm trạng của những người lính trên chặng đường ngược lại: Từ Nam ra Bắc!

Điểm hạn chế của tác giả (có lẽ do ảnh hưởng nghề nghiệp) là sử dụng văn nói chứ không phải văn viết. Ông thiếu tự sự cho chính mình, mà thiên về giải thích cho người khác, nên sử dụng rất nhiều ngoặc đơn. Thêm nữa, dung lượng số chữ của tác phẩm không nhiều, mà vẫn trình bày liền đoạn dài đặc chữ. Để khắc phục những hạn chế trên, ngoài việc chia thành nhiều phần nhỏ, chúng tôi còn thực hiện nhiều cách đoạn xuống dòng, nhưng vẫn giữ nguyên nội dung của nhật ký.

Theo Tầm Nhìn